Plastic is … not fantastic

To będzie o  jednej z najbardziej badanych substancji   na świecie w ciągu dwóch ostatnich dziesięcioleci.

Wszechobecnej i szkodliwej.

Ważny temat.  Warto przeczytać poniższe  badania i wyrobić sobie własną opinię. Szczególnie, jeśli jest się w ciąży lub posiada małe dzieci. Choć nie  tylko. Uważam, że kwestia jest szczególnie istotna  też dla osób  leczących się z powodu otyłości, cukrzycy II typu, chorób serca, niepłodności,  impotencji. I jeszcze też dla tych , którzy woleliby uniknąć tych problemów w przyszłości. Kogoś pominęłam ? 😉

Ciekawe,

czy wiecie o jaki związek  chodzi?

Mam na myśli …   bisfenol A (BPA).

Plastik jest wszechobecny. Kartony z mlekiem, butelki z wodą i napojami, konserwy, folie spożywcze, woreczki do przechowywania żywności, zabawki dla dzieci. Trudno się ustrzec.

Ale powinniśmy próbować, na ile się tylko da.

Ja przynajmniej tak uważam.

Bisfenol A (BPA) jest składnikiem poliwęglanu sprawiającego, że plastikowe opakowania są ślicznie   przezroczyste ,  a jeszcze  do tego wytrzymałe i  sztywne. Pod względem budowy chemicznej- przypomina żeńskie hormony płciowe. A znajdziemy go w pudełkach  na żywność, butelkach  na napoje, talerzykach, kubeczkach i w wielu innych przeróżnych rzeczach. To nie koniec. BPA  jest też  składnikiem  żywic epoksydowych, które pokrywają  wnętrze  puszek zawierających żywność ( z rybami, mielonkami, zupami, mlekiem sojowym, pomidorami  itd.) , kartonów z mlekiem i innymi napojami i … jeszcze… rur wodociągowych, którymi woda wędruje do naszego kranu. Dla ścisłości dodam, że niektóre uszczelniacze dentystyczne również zawierają BPA.

Zaczął robić ogólnoświatową karierę  w 1960 roku . Tak skutecznie, że dzisiaj to  jedna z najczęściej stosowanych substancji w  przemyśle chemicznym (1).

Jaki z nim problem? Otóż taki, że udaje estrogeny,. Ma podobną do nich budowę. A nasz organizm daje się nabrać. Estrogeny odgrywają kluczową rolę w wielu procesach – począwszy od wzrastania  kości , owulacji aż do prawidłowej funkcji serca. Jeśli jest ich zbyt dużo lub zbyt  mało, szczególnie w okresie płodowym lub w okresie wczesnego dzieciństwa, może to wpłynąć na rozwój mózgu i innych narządów, i potem prowadzić do choroby w późniejszym życiu. Bpa powoduje „bałagan w hormonach”. I to nie dotyczy tylko BPA, choć on był najdokładniej przebadany. Znamy wiele substancji codziennie nam towarzyszących i szkodzących w podobny sposób. Są określane jako ksenoestrogeny.  U ludzi narażonych na działanie tych związków, dochodzi do  zaburzeń normalnego funkcjonowania i rozwoju (2).

Było mnóstwo badań na zwierzętach. Na gryzoniach i naczelnych. Wykazywano ( najczęściej) , że BPA powoduje określone problemy zdrowotne. Od dawna  jest dobrze udokumentowany wpływ BPA na wystąpienie  u zwierząt laboratoryjnych chorób serca, otyłości, cukrzycy, niepłodności , pewnych rodzajów  nowotworów (3).

No dobra. Mówili niektórzy ( i jeszcze mówią- szczególnie producenci) : Mamy coś rakotwórczego i niszczącego potencję, płodność ( i tak dalej)    co grzecznie „siedzi”  w ściankach opakowań tego co zjadamy. I co z tego?   Przecież napoje i żywność  są chyba wolne od tego świństwa ?

No… właśnie , że nie…

Dzisiaj wiemy, że BPA ma bardzo brzydką cechę.  Nie pozostaje w opakowaniach, zabawkach , woreczkach i tych wielu innych rzeczach (wtedy nie byłoby problemu) . Ma skłonność  do tego, by przedostawać się nieproszony  do żywności i napojów zapakowanych w te plastiki… I potem razem z nimi, jak pasażer na gapę- trafia do naszego ciała. (Ba, nawet  wyniki niektórych badań wskazują, że może być skutecznie i bardzo szybko wchłaniany przez błony śluzowe jamy ustnej) (7).

Organizm nie produkuje tego związku. Jeśli zidentyfikuje się go  w surowicy lub w moczu, to znaczy, że dostaliśmy go z zewnątrz, przeniknął z jakiegoś zewnętrznego  źródła.   Okazuje się, że we krwi  większości  z nas krąży sobie BPA. A u dzieci to nawet w większym stężeniu (8).

W amerykańskim  badaniu National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES III) prowadzonym w latach 2003-2004 stwierdzono wykrywalny poziom BPA w 93% z 2517 próbek moczu uzyskanych „w prezencie” od ludzi dorosłych i dzieci  w wieku co najmniej sześciu  lat (9).

Trwa tylko dyskusja związana z ilością tego, co „przełazi”. I nie wiemy kto ma rację. Może przenika „to”  w ilościach groźnych – tak mówi pierwsza grupa. Liczna w Kanadzie, gdzie władze uznały  BPA za substancję toksyczną w 2010 roku – jako pierwszy kraj na świecie.

W Unii Europejskiej też wcale nie uważa się BPA za substancję nam przyjazną.  Zakaz produkcji butelek dla dzieci zawierających  Bisfenol A (BPA) w Unii Europejskiej   wszedł w życie w dniu 1 marca 2011 roku.

BPA PRZEDOSTAJE SIĘ Z OPAKOWAŃ  DO ORGANIZMU CZŁOWIEKA. Lepiej o  tym pamiętać.

Sensacją stało się  badanie naukowców  Harvard School of Public Health w 2008 roku (10)

Polegało ono na tym , że studenci- ochotnicy początkowo przez tydzień “oczyszczali” organizm z BPA pijąc napoje tylko z opakowań ze stali nierdzewnej . W tym czasie badano ich próbki moczu. Przez kolejny tydzień wolno im było pić zimne napoje  tylko z butelek z poliwęglanu. Również analizowano  w tym czasie próbki moczu.

Po analizie wyników naukowcy stwierdzili: ”Odkryliśmy , że pijąc zimne napoje z butelek zawierających BPA przez tydzień  dochodzi do wzrostu stężenia BPA w moczu o 69%. Jeśli butelki byłyby podgrzewane lub myte w detergentach-jak to się dzieje w przypadku butelek , kubeczków  do karmienia niemowląt- oczekiwać możemy jeszcze większego przedostawania się BPA”.

Inny głośny eksperyment.

75 wolontariuszy-  uczniów i pracowników z Harvard School of Public Health zostało podzielonych  na dwie grupy:  Jedna konsumowała  porcję wegetariańskiej zupy  z  puszki  przez pięć dni. Potem było  dwa dni przerwy, by przez kolejne pięć dni spożywać taką samą ilość  zupy o identycznym składzie, ale świeżo przygotowanej. Druga grupa zrobiła to samo, ale w odwrotnej kolejności – zaczynali  od codziennej porcji świeżo przygotowanej  zupy, a następnie po  dwóch dniach przerwy- spożywali zupę z puszki. Sprawdzano  poziom BPA w moczu uczestników. Wyniki próbek moczu z obu grup były podobne na początku. Ale po  pięciu dniach konsumowania  zupy w puszkach,  stężenie w moczu BPA szybowało w górę . Było o ponad tysiąc procent wyższe (1 221%)  w porównaniu z poziomem na początku eksperymentu i  poziomem „na świeżo ugotowanej zupie”.  Główny autor eksperymentu- Jenny Carwile, stwierdził: „Wcześniejsze badania powiązały podwyższony poziom BPA z negatywnymi skutkami dla zdrowia. Kolejnym krokiem powinno być  więc to, by się dowiedzieć się, w jaki sposób do organizmu człowieka może się dostawać BPA. Wiemy,  że napoje, które zostały zapakowane  w niektóre opakowania z  tworzyw sztucznych potrafią  zwiększyć ilość BPA w organizmie. Nasze badanie sugeruje, że żywność w puszkach może być jeszcze większym problemem” (11).

Publikacja z „Circulation”  z grudnia 2014 roku (12).

Sześćdziesięciu  mężczyzn i kobiet, w wieku  minimum sześćdziesięciu lat, piło mleko sojowe albo z puszki albo z  butelki szklanej.  Naukowcy oceniali ciśnienie krwi oraz tętno uczestników dwie godziny po wypiciu mleka sojowego, a także sprawdzali ich moczu poziom bisfenolu. U ludzi, którzy pili mleko sojowe z pochodzące z puszki, poziom BPA w moczu wzrastał o 1600 %  w ciągu dwóch godzin – zanotowano też podwyższenie  ciśnienia skurczowego  krwi. Natomiast w dniach, kiedy pili ten sam napój ze szklanej butelki ,  nie zanotowano istotnych zmian ani w  poziomie  BPA , ani ciśnienia krwi.

Stopień, w jakim BPA wypłukuje się  z butelek z poliwęglanu do ich zawartości  może bardziej zależeć od temperatury płynu lub butelki, obecności tłuszczu. Lepiej nie używać  kuchenki mikrofalowej do podgrzewania żywności w poliwęglanowych plastikowych pojemnikach

BADANIA

Nie przeprowadzano badań długoterminowych na ludziach, podczas których by podawano ochotnikom  bisfenol a potem notowano,  jakie to choroby w związku z tym ,  u nich się częściej pojawiały. Badania trwały krótko. (Na szczęście…)

Większość obaw dotyczących bezpieczeństwa BPA u ludzi wynikała  z negatywnych skutków jakie  bisfenol wykazywał w wielu badaniach na różnych  zwierzętach,  w których stężenie we krwi tej substancji było zbliżone do poziomu bisfenolu wielokrotnie  stwierdzanego w organizmie ludzi, a czasem było nawet niższe (13).

Ludzi nie faszerowano przez dłuższy czas bisfenolem-A „dla dobra nauki” . Mamy za to mnóstwo badań obserwacyjnych.  Ich minusem jest to, że nie pozwalają na jednoznaczne stwierdzenie związków przyczynowo –skutkowych.  Jednak, z każdym rokiem wzmacnia się przekonanie, że narażenie ludzi na BPA  koreluje z ryzykiem wystąpienia chorób serca, otyłości, cukrzycy, impotencji, niepłodności, pewnych rodzajów nowotworów (14).

Najwięcej dotyczy zaburzeń funkcji   narządów rozrodczych.

Duża grupa znanych amerykańskich naukowców  z dokonała w 2014 roku   przeglądu badań  publikowanych od 2007 do 2013 roku, na podstawie których stwierdzili: ” szeroko udokumentowany w badaniach na zwierzętach wpływ BPA  na występowanie wielu chorób świadczy o tym, że ten związek jest również  problemem dla zdrowia człowieka. Może przyczyniać się do powstawania zaburzeń w funkcjonowaniu gruczołów rozrodczych. Podobnie do raportu panelu  ekspertów 2007  (15)  roku, stwierdzamy silny i podobny efekt jaki wywołuje bisfenol na tkanki rozrodcze  i prokreację u ludzi” (16).

Płodność

Badanie naukowców z University of California, San Francisco wykazało , że ekspozycja na BPA może obniżać płodność kobiet. U pacjentek  z podwójnie wysokim stężeniem bisfenolu we krwi ilość  komórek jajowych ulegających zapłodnieniu spadała o 50 % (17).

W badaniu z udziałem 137 kobiet poddawanych procedurze zapłodnienia in vitro, okazało się, że wyższe stężenie w moczu bisfenolu  wiązało się z częstszym niepowodzeniem  implantacji (18).

W trzech publikacjach dotyczących kobiet poddawanych zapłodnieniu in vitro , większe stężenie  bisfenolu w surowicy  wiązało się z obniżeniem poziomu estradiolu w surowicy krwi (19-21).

Zaburzenia hormonalne

W badaniu kliniczno-kontrolnym z 2011 roku wykazano, że podwyższony poziom bisfenolu w surowicy  był związany ze zwiększeniem stężenia testosteronu, androstendionu i oporności na insulinę u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS).  Czyli, z nasileniem objawów chorobowych (22).

Zresztą, w badaniach na szczurach wykazywano , że narażenie  na BPA we wczesnym okresie życia  powoduje wystąpienie u nich później tego schorzenia (PCOS) (23).

Prolaktyna jest hormonem  regulującym  wydzielanie mleka . Niektóre badania wykazały, że  poziom prolaktyny może być zmieniany przez ekspozycję na  BPA, co skutkuje zaburzeniami laktacji (24)

Panowie. Uwaga na plastik.

Uważa się, w oparciu o dowody z badań przeprowadzonych  na zwierzętach i ludziach , że BPA jest związany z niekorzystnym wpływem na płodność mężczyzn i ich inne  funkcje seksualne (31,32).

W 2010 roku    pojawiło się badania ( jedno z wielu) wykazujące  związek pomiędzy stężeniem BPA a zmianami w stężeniach hormonów płciowych u mężczyzn.

Badacze analizowali wyniki badania  InCHIANTI przeprowadzonego na włoskiej populacji. Mierzono ilość  BPA w dobowej zbiórce moczu. Stwierdzono , że zwiększona ilość BPA w moczu  wiązała się z zaburzonym poziomem testosteronu we krwi (25)

Inne doniesienie.

Badano  pracowników, którzy przez 5 lat  byli narażeni na wysokie stężenie BPA pracując przy produkcji materiałów zawierających tę substancję. Kiedy porównano ich z taką samą grupą robotników , którzy nie byli narażeni na BPA  , okazało się , że pracujący przy produkcji BPA mieli  wyższe stężenie tej substancji w moczu i ponad czterokrotnie większe  ryzyko impotencji. (26).  Impotencja jest często sygnałem poważniejszych chorób , które mogą się rozwinąć później

Wiele badań na zwierzętach wykazywało , że  ekspozycja  na BPA powoduje zaburzenia funkcji płciowych , oraz że BPA jest toksyczne dla komórek prostaty (27,28).

Jeszcze coś dla ciężarnych.

38 wybitnych specjalistów badających wpływ czynników środowiskowych  na płodność i prawidłowy rozwój  człowieka po przeanalizowaniu ponad 700 wcześniejszych doniesień , wydało w 2007 roku oświadczenie “Jeśli kobieta jest w ciąży- to BPA trafiający do jej organizmu  wpływa na geny dziecka, powodując w jego dorosłym życiu choroby układu rozrodczego”.  Naukowcy zgodzili się, że większość Amerykanów jest narażona na dawki BPA wyższe niż te, które w badaniach laboratoryjnych powodowały  szereg negatywnych skutków dla zdrowia zwierząt (35) .

Należąca do tej  grupy przedstawicielka Narodowego Instytutu Zdrowia w USA – Retha Newbold  ogłosiła: ”BPA  może powodować podobne zaburzenia i choroby układu rozrodczego jak przepisywany w latach 1940-1970 lek na podtrzymanie ciąży  Diethylstilbestrol. Okazało się po latach, że powodował on  u dzieci  matek przyjmujących go  niepłodność oraz  nowotwory narządów rodnych.

Dzieci  wykazują wyższą  wrażliwość w stosunku do toksycznego działania  BPA. Mamy coraz więcej dowodów wskazujących  na to, że szczególnie krytyczny jest  okres ciąży, podczas którego ekspozycja na  BPA może zakłócić prawidłowy rozwój dziecka. Szczególnie przekonująca jest  seria badań na naczelnych z  California National Primate Research Center  wykazująca różnorodne skutki prenatalnej ekspozycji na BPA, w tym zmiany w rozwoju mózgu, gruczołu sutkowego, jajników i dróg oddechowych (36-40).

W innym przeglądzie dostępnych badań,  oceniano  efekty wywoływane przez niskie dawki. Stwierdzono, że BPA  powoduje  podobne skutki zarówno u zwierząt laboratoryjnych, jak i w badaniach na ludziach. Autorzy doszli do wniosku, że szkodliwy wpływ nawet niskich  dawek był  powtarzalne w różnych układach doświadczalnych . „BPA stwarza większe zagrożenie w przypadku ekspozycji w czasie ważnych stadiów rozwojowych (jak np.  rozwój organów, różnicowania narządów i tkanek ) powodując wady męskich i żeńskich dróg rodnych, zaburzenia  rozwoju  mózgu i  zachowania”(41).

Dzieci

BPA można znaleźć również w mleku matek karmiących. Niemowlęta i małe dzieci są szczególnie wrażliwe na jego szkodliwy wpływ- ich wątroba nie jest w stanie efektywnie metabolizować i usuwać tego związku.

Naukowcy już w 2005 roku przestrzegali, iż Bisfenol A– może powodować wady wrodzone, przedwczesne dojrzewanie dzieci, obniżoną płodność oraz zwiększone ryzyko zachorowania na chorobę nowotworową. BPA wywiera szkodliwy wpływ na równowagę hormonalną w dawkach znacznie niższych od przyjętych jako bezpieczne u ludzi (42).

Serce. Cukrzyca.

W amerykańskim  badaniu National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES III) stwierdzono wykrywalny poziom BPA w 93%  osób

W zależności od stężenia BPA w moczu, wydzielono 3 grupy wśród uczestników- Pierwszą stanowiło 25% osób z najniższym stężeniem, następną- kolejne 50% z zawartością pośrednią, grupa trzecia- to było 25 % osób ze stężeniem najwyższym.

Właśnie w tej ostatniej populacji z najwyższym stężeniem BPA  zanotowano 2.4 x   przypadków  cukrzycy i trzykrotnie więcej chorób serca w porównaniu z 25% populacji z najniższym stężeniem BPA w moczu. Wyższe stężenie BPA korelowało również też częstszymi wykładnikami  uszkodzenia wątroby (43).

Inne badanie zdrowych początkowo osób dorosłych wykazało związek pomiędzy wyjściowym stężeniem BPA w moczu i chorobą wieńcową późniejszym życiu (44).

Badania na gryzoniach ( bo na ludziach byłoby to nieetyczne),  wykazały w sposób bezdyskusyjny , że ekspozycja na BPA powoduje insulinooporność, otyłość , cukrzycę , uszkodzenie wątroby.

Otyłość.

Po ocenie 2838 uczestników w wieku  6 -19 lat w ramach  National Health and Nutrition Examination Surveys stwierdzono, że stężenie BPA w moczu było istotnie większe u  otyłych dzieci .  Autorzy twierdzą jednak, że  nie można wykluczyć, że otyłe dzieci spożywają pokarm o większej zawartości BPA lub mają większe zapasy BPA odłożonego w tkance tłuszczowej (45).

Wniosek z zupełnie innej obserwacji  1236 dzieci obojga płci w wieku od 7 do 17 lat:  Dziewczęta, z większym niż średni   poziomem BPA w moczu cechuje podwójne ryzyko otyłości i  nadwagi, w porównaniu do ich koleżanek z niższym  stężeniem tego związku (46).

ZABURZENIA PRACY MÓZGU

Badania na małpach  naczelnych udowodniły , że BPA powoduje zaburzenia funkcji komórek nerwowych mogące doprowadzić do problemów z pamięcią , uczeniem się , oraz do depresji. Jest to spowodowane znoszeniem działania estradiolu na mózg w obecności BPA (47).

ASTMA

Na  Spotkaniu Amerykańskiej  Akademii  Astmy , Alergii i Immunologii w 2010 roku (AAAAI) zasugerowany  został  możliwy związek pomiędzy narażeniem na BPA a występowaniem astmy.

BPA zaczęto powszechnie używać do produkcji butelek , wyścielania wnętrza pojemników aluminiowych około 40 lat temu- w tym tez czasie zaobserwowano zwiększanie się powszechności występowania astmy oskrzelowej. Może jest to jeden z wielu czynników winnych dzisiejszej  epidemii tego schorzenia. Kto wie?

Ekspozycja matki  na BPA we wczesnej  ciąży jest związana ze zwiększonym występowaniem astmy oskrzelowej u dzieci .

W jednym z eksperymentów śledzono historię  dzieci z których  99 %  było urodzonych z matek z mierzalnym we krwi poziomem BPA w czasie ciąży. U dzieci  matek  z najwyższym stężeniem BPA w surowicy mierzonym w 16 tygodniu ciąży, w wieku 6 miesięcy dwa razy częściej diagnozowano  świszczący oddech . Nie było takiej zależności pomiędzy stężeniem BPA w 26 tygodniu ciąży. Wyniki badania sugerują , że w przebiegu ciąży  istnieją momenty , kiedy dziecko jest szczególnie wrażliwe na szkodliwy wpływ BPA (48).

W  badaniach  wykazywano , że narażenie ciężarnych myszy na BPA powoduje astmatyczne zmiany w oskrzelach potomstwa.

RAK PIERSI

Badanie przeprowadzone wśród 264 kobiet po menopauzie w Wisconsin wykazały, że ilość krążącego  bisfenolu w surowicy  pozytywnie była związana  z większą gęstością mammograficzną piersi (29), która  jest silnym czynnikiem ryzyka raka piersi (30).

Pomiędzy rokiem 2009 i styczniem 2015 roku opublikowano 19 nowych badań   oceniających skutki narażenia na bisfenol dla  zdrowia gruczołów sutkowych  gryzoni i zwierząt  naczelnych. BPA zwiększał ryzyko nowotworów piersi, powodował zaburzenia różnicowania się tkanek , ich zaburzoną  reakcję na hormony.

Badacze  Yale School of Medicine w badaniu publikowanym w Dzienniku Towarzystwa Endokrynologicznego “Rak i hormony” ostrzegają przed możliwym rakotwórczym działaniem BPA na żeńskie płody w łonie matki (33).  Już na tym etapie życia  programuje się skłonność do występowania raka piersi w dorosłym życiu. U zwierząt doświadczalnych u potomstwa matek z podwyższonym we krwi stężeniem BPA stwierdza się zwiększone stężenie białka EZH2 , związanego  z rozwojem nowotworów. Oznacza to, że matki narażone na BPA w ciąży, rodzą córki , które w ciągu ich życia mają większą ekspresję genów  powodujących zwiększone ryzyko raka piersi.

W 2015 roku Europejski Urząd Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) stwierdził, że to „prawdopodobne”, że ekspozycja na  bisfenol przed urodzeniem i do 90 dni po urodzeniu wywołać może  zmiany w gruczole sutkowym, które w późniejszym życiu wiążą się ze zwiększonym ryzykiem raka (34).

WPŁYW NA CHEMIOTERAPIĘ NOWOTWORÓW

Badanie naukowców z Uniwersytetu  Cincinnati  wykazało , że  narażenie na Bisfenol A  może zmniejszać efektywność chemioterapii  , ponieważ chroni komórki nowotworowe przed śmiercią w wyniku zastosowania leków. Naukowcy podejrzewają , że BPA odgrywa rolę w powstawaniu raka poprzez podobieństwo w strukturze do dietylstilbestrolu (DES) (49).

BPA jest strukturalnie podobny do DES.

Ekspozycja na działające podobnie jak  estrogeny substancje  (ksenoestrogeny) podczas krytycznych etapów rozwoju może bardzo zaszkodzić.  Zakłóca bowiem  prawidłową  sygnalizację hormonalną i powoduje zmiany w ekspresji genów .

Wielu naukowców sugeruje, że problemy zdrowotne  związane z  bisfenolem przypominają  historię dietylstilbestrolu (DES), syntetycznego estrogenu dopuszczonego w 1941 roku  do użytku w ginekologii i położnictwie.  Był szeroko stosowany na świecie, między innymi, w celu zapobieganiu poronieniom i przedwczesnym porodom,  w leczeniu zapaleń pochwy, objawów menopauzy, do poporodowego zahamowania laktacji,  jako środek antykoncepcyjny. Na świecie podawano go milionom kobiet. Oceniono, że w samych Stanach Zjednoczonych na jego działanie było narażonych 10 milionów osób.  A potem  w  1971 roku , po trzydziestu (!) latach,  ukazały się badania sugerujące, że u kobiet w ciąży powoduje wady płodu oraz nowotwory i to zarówno u tych kobiet jak i ich potomstwa z którym były w ciąży. Zaczął być stopniowo aż do 1997 roku (baaaaardzo stopniowo, bo trwało to 28 lat),  wycofywany z rynku przez poszczególnych producentów.

Kobiety narażone na DES miały większe   ryzyko  zachorowania na raka piersi o 33% – 40% (50-53).

Gorzej było z ich dziećmi. Kobiety narażone w łonie matki  na ekspozycję  na DES częściej o 250%  zapadały  na raka piersi po 40 roku życia, w porównaniu z kobietami w tym samym wieku nie narażonymi w łonie matki na działanie tej substancji.  U dziewczynek, których matki zażywały dietylstilbestrol, znacznie częściej był stwierdzany był jasnokomórkowy rak gruczołowy pochwy (54).

W 2013 roku ogłoszono, że cztery siostry (o nazwisku Melnick) , pozwały firme farmaceutyczną, bowiem  stwierdziły, że wystąpienie u nich   raka piersi było spowodowane dietystilbesterolem , który ich matka przyjmowała  w czasie ciąży. Zawarły ugodę z producentem leku  Eli Lilly and Co. Treści jej nie podano, więc nie wiadomo, ile pieniędzy im zapłacono. Był to jeden z pierwszych spośród  kilkudziesięciu podobnych roszczeń o których się ostatnio mówi. Siostry Melnick zachorowały na raka piersi po czterdziestce (w latach 1997-2003).  Nie zachorowała tylko piąta siostra, matka nie przyjmowała DES gdy była z nią w ciąży

Uwaga na BPA-free…

Odkąd zaczęło się ostrzegać przed BPA, wielu producentów postanowiło zarobić na tym, wypuszczając na rynek opakowania „wolne od bisfenolu” (BPA-free).

Badania finansowane przez Narodowy Instytut Zdrowia w USA opublikowane  w „Environmental Health Perspectives” wykazały, że „prawie wszystkie” dostępne na rynku pojemniki, opakowania z tworzyw sztucznych, oznaczone jako BPA-free, które przetestowano, uwalniały związki o działaniu  estrogennym,  nawet wtedy, gdy nie były one narażone na działanie czynników sprzyjających uwalnianiu  szkodliwych substancji chemicznych , takich jak ciepło  kuchenki mikrofalowej, gorąca woda, para w zmywarce  do naczyń, promienie ultrafioletowe słońca, tłuszcz.  Według autorów badań , niektóre produkty oznaczane jako BPA – free uwalniają związki o silniejszym działaniu estrogennym niż BPA. Tylko tych związków nie zbadano jeszcze tak dokładnie jak BPA.(55)

Nie każdy jest przekonany, że BPA stanowi zagrożenie dla konsumentów. American Chemistry Council, grupa zrzeszająca producentów działających w  przemyśle chemicznym, uznaje, że  bisfenol jest bezpieczny i przeciwstawia się mocno próbom ograniczania jego produkcji.

W tym roku (2015)  Europejski Urząd Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) przeprowadził ponowną ocenę bezpieczeństwa bisfenolu A (BPA). Nie zgodzono się  z coraz liczniejszymi dowodami wskazującymi na  niebezpieczeństwa. BPA uznano  za związek  bezpieczny przy obecnych poziomach ekspozycji. Dla wszystkich grup wiekowych, w tym nienarodzonych  dzieci.  Czyli … producenci mogli odetchnąć. Nie będzie zakazów lub ograniczeń jego produkcji.   Co ciekawe i bardzo zastanawiające- EFSA obniżyło o 92%  „dopuszczalną dzienną dawkę” dla spożycia bisfenolu z 50 mikrogramów na kilogram masy ciała dziennie do 4 mikrogramów na kilogram masy ciała. Czyli- o  92%. Tylko… co nam z tego? Skąd mamy wiedzieć, ile  z danego opakowania, puszki, kartonu przeniknęło tej substancji do tego, co zjemy?

2013 ukazała się  słynna kompleksowa praca  – przegląd 86 badań epidemiologicznych – podsumowująca dostępne informacje o wpływie BPA na zdrowie człowieka. Stwierdza się w niej:

„Istnieją poważne dowody na to, że  narażenie na początku życia na BPA  jest związane z zaburzeniami rozwoju układu nerwowego i zachowania  u dzieci, ze zwiększonym prawdopodobieństwem astmy i świszczącego oddechu w dzieciństwie. Narażenie na BPA może  przyczyniać się do bezpłodności  ludzi. Wiele badań epidemiologicznych wykazało znaczące negatywne skutki, w tym na płodność, w populacjach narażonych na działanie BPA na poziomie dużo  mniejszym niż uznawany za dopuszczalny”.(56)

ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA

Ogromne ilości plastikowych śmieci  niszczą środowisko. W rzekach bardziej zanieczyszczonych BPA występuje więcej żeńskich niż męskich osobników ryb. BPA powoduje genetyczne zaburzenia u ryb , płazów , gadów  żyjących w tych wodach.

Kwestia obaw  związanych  z bezpieczeństwem powszechnego zastosowania  tworzyw sztucznych ma korzenie w  1987 roku, kiedy to Theo Colborn, doktor  zoologii, została zatrudniona do zbadania tajemniczych problemów zdrowotnych pojawiających się u  zwierząt żyjących w okolicy Wielkich Jezior ( i w samych jeziorach). Okazało się, że zaobserwowała i opisała cały wachlarz problemów zdrowotnych u ryb, ptaków i ssaków zamieszkujących tamte okolice -takich, jak nowotwory, zaburzenia funkcji narządów  płciowych, obniżenie płodności, immunosupresja. Colborn podejrzewała, że syntetyczne hormony, wydzielane  z  tworzyw sztucznych, pestycydów i innych produktów,  działały jako trucizny. I to nawet u potomstwa zwierząt narażonych na nie.

Początkowo wszyscy  inni  naukowcy byli sceptyczni. Ale ona zgromadziła   próbki tkanek z różnych  populacji dzikich zwierząt i nagłośniła  wcześniej (przemilczane)  badania, które dowodziły słuszności jej  teorii. W roku 1996 Colborn opublikowała  słynną  książkę „Our Stolen Future” . Później, opierając się w dużej części na jej badaniach, kongres USA  uchwalił ustawę, która zażądała zbadania wielu związków chemicznych, z  których większość nigdy nie przeszło wcześniej badań oceniających ryzyko  zaburzeń  endokrynologicznych związanych z ich stosowaniem.

Moim skromnym zdaniem…

( Plastic is not fantastic …)

Lepiej unikać bisfenolu kiedy się da.  Do czasu rozstrzygnięcia sporu. Bo to niczym nie grozi . A może pomóc. Może  w przyszłości nie  będziemy musieli myśleć o BPA dokonując naszych codziennych wyborów.. Tylko … kiedy?  Trzeba wziąć to pod uwagę, że to kwestia związana z ogromnym przemysłem chemicznym. Cóż…powiedzmy sobie szczerze,  chodzi o pieniądze.

 

1. Vandenberg LN, Hauser R, Marcus M, Olea N, Welshons WV. 2007. Human exposure to bisphenol A (BPA). Reprod Toxicol 24:139–177.
2. Colborn T, vom Saal FS, Soto AM, Developmental effects of endocrine-disrupting chemicals in wildlife and humans. Environ Health Perspect. 1993 Oct; 101(5):378-84.
3. Acevedo N, Davis B, Schaeberle CM, Sonnenschein C and Soto AM, 2013. Perinatally Administered Bisphenol A Acts as a Mammary Gland Carcinogen in Rats. Environmental Health Perspectives, 121, 1040-1046.
4. Ayyanan A, Laribi O, Schuepbach-Mallepell S, Schrick C, Gutierrez M, Tanos T, Lefebvre G,Rougemont J, Yalcin-Ozuysal O and Brisken C, 2011. Perinatal exposure to bisphenol a increases adult mammary gland progesterone response and cell number. Molecular Endocrinology, 25, 19151923
5. Betancourt AM, Eltoum IA, Desmond RA, Russo J and Lamartiniere CA, 2010. In utero exposure to bisphenol A shifts the window of susceptibility for mammary carcinogenesis in the rat. Environ Health Perspect, 118, 1614-1619.
6. Durando M, Kass L, Piva J, Sonnenschein C, Soto AM, Luque EH and Munoz-de-Toro M, 2007. Prenatal bisphenol A exposure induces preneoplastic lesions in the mammary gland in Wistar rats. Environmental Health Perspectives, 115, 80-86.
7. Véronique Gayrard, Marlène Z. Lacroix, Séverine H. Collet,Catherine Viguié, High Bioavailability of Bisphenol A from Sublingual Exposure, Environ Health Perspect; DOI:10.1289/ehp.1206339
8. National Biomonitoring Program. Center for Disease Control and Prevention.
9. Lang IA, Galloway TS, Scarlett A, Henley WE, Depledge M, Wallace RB, Melzer D. , Association of urinary bisphenol A concentration with medical disorders and laboratory abnormalities in adults. JAMA. 2008 Sep 17;300(11):1303-10. doi: 10.1001/jama.300.11.1303. Epub 2008 Sep 16.
10. Jenny L. Carwile, Henry T. Luu, Laura S. Bassett, Daniel A. Driscoll, Caterina Yuan, Jennifer Y. Chang, Xiaoyun Ye, Antonia M. Calafat, Karin B. Michels, , Use of Polycarbonate Bottles and Urinary Bisphenol A Concentrations Environmental Health Perspectives, online May 12, 2009.
11. Jenny L. Carwile; Xiaoyun Ye, MS; Xiaoliu Zhou,; Antonia M. Calafat,; Karin B. Michels, Canned Soup Consumption and Urinary Bisphenol A: A Randomized Crossover Trial, JAMA. 2011;306(20):2218-2220. doi:10.1001/jama.2011.1721.
12. Sanghyuk Bae, Yun-Chul Hong, Exposure to Bisphenol A From Drinking Canned Beverage Increases Blood Pressure Randomized Crossover Trial, HYPERTENSIONAHA.114.04261 December 8, 2014, doi: 10.1161/HYPERTENSIONAHA.114.04261
13. Vandenberg LN, Chahoud I, Heindel JJ, Padmanabhan V, Paumgartten FJ, Schoenfelder G. 2010. Urinary, circulating, and tissue biomonitoring studies indicate widespread exposure to bisphenol A. Environ Health Perspect 118:1055–1070.
14. Rochester JR, Bisphenol A and human health: a review of the literature. Reprod Toxicol. 2013 Dec;42:132-55. doi: 10.1016/j.reprotox.2013.08.008. Epub 2013 Aug 30.
15. vom Saal FS, Akingbemi BT, Belcher SM, Birnbaum LS, Crain DA, Eriksen M, et al. 2007. Chapel Hill bisphenol A expert panel consensus statement: integration of mechanisms, effects in animals and potential to impact human health at current levels of exposure. Reprod Toxicol 24:131–138
16. Peretz JP, Vrooman L, Ricke WA, Hunt PA, Ehrlich S, Hauser R, Padmanabhan V, Taylor HS, Swan SH, VandeVoort CA, Flaws JA. Bisphenol A and Reproductive Health: Update of Experimental and Human Evidence, 2007–2013. 2014. Environ Health Perspect 122:775–786.
17. Victor Y. Fujimoto, Dongsul Kim, Frederick S. vom Saal, Julie D. Lamb, Julia A. Taylor, Michael S. Bloom, Serum unconjugated bisphenol A concentrations in women may adversely influence oocyte quality during in vitro fertilization, Journal Fertility and Sterility,    April 2011Volume 95, Issue 5, Pages 1816–1819 2010
18. Urinary bisphenol A concentrations and early reproductive health outcomes among women undergoing IVF. Ehrlich S, Williams PL, Missmer SA, Flaws JA, Ye X, Calafat AM, Petrozza JC, Wright D, Hauser R Hum Reprod. 2012 Dec; 27(12):3583-92.
19. Bisphenol A exposure reduces the estradiol response to gonadotropin stimulation during in vitro fertilization. Bloom MS, Kim D, Vom Saal FS, Taylor JA, Cheng G, Lamb JD, Fujimoto VY Fertil Steril. 2011 Sep; 96(3):672-677.e2.
20. Urinary bisphenol A concentrations and ovarian response among women undergoing IVF. Mok-Lin E, Ehrlich S, Williams PL, Petrozza J, Wright DL, Calafat AM, Ye X, Hauser R Int J Androl. 2010 Apr; 33(2):385-93.
21. Urinary bisphenol A concentrations and implantation failure among women undergoing in vitro fertilization., Ehrlich S, Williams PL, Missmer SA, Flaws JA, Berry KF, Calafat AM, Ye X, Petrozza JC, Wright D, Hauser R, Environ Health Perspect. 2012 Jul; 120(7):978-83
22. Endocrine disruptors and polycystic ovary syndrome (PCOS): elevated serum levels of bisphenol A in women with PCOS. Kandaraki E, Chatzigeorgiou A, Livadas S, Palioura E, Economou F, Koutsilieris M, Palimeri S, Panidis D, Diamanti-Kandarakis E J Clin Endocrinol Metab. 2011 Mar; 96(3):E480-4.
23. Marina Fernández,Nadia Bourguignon,Victoria Lux-Lantos,Carlos Libertun, Neonatal Exposure to Bisphenol A and Reproductive and Endocrine Alterations Resembling the Polycystic Ovarian Syndrome in Adult Rats, Environ Health Perspect. 2010 Sep; 118(9): 1217–1222.
24. Evidence of the developmental and reproductive toxicity of Bisphenol A. October 2009. Reproductive and Cancer Hazard Assessment Branch. Office of Environmental Health Hazard Assessment. California Environmental Protection Agency.
25. Galloway T, Cipelli R, Guralnik J, Ferrucci L, Bandinelli S, Corsi AM, Money C, McCormack P, Melzer Daily bisphenol A excretion and associations with sex hormone concentrations: results from the InCHIANTI adult population study. Environ Health Perspect. 2010 Nov;118(11):1603-8. doi: 10.1289/ehp.1002367.
26. Li D, Zhou Z, Qing D, He Y, Wu T, Miao M, Wang J, Weng X, Ferber JR, Herrinton LJ, Zhu Q, Gao E, Checkoway H, Yuan W, Occupational exposure to bisphenol-A (BPA) and the risk of self-reported male sexual dysfunction., Hum Reprod. 2010 Feb; 25(2):519-27.
27. Salian S, Doshi T, Vanage G, Neonatal exposure of male rats to Bisphenol A impairs fertility and expression of sertoli cell junctional proteins in the testis.Toxicology. 2009 Nov 9; 265(1-2):56-67.
28. Decatanzaro D, Berger RG, Guzzo AC, Thorpe JB, Khan A, Perturbation of male sexual behavior in mice (Mus musculus) within a discrete range of perinatal bisphenol-A doses in the context of a high- or low-phytoestrogen diet, Food Chem Toxicol. 2013 May; 55():164-71
29. Sprague BL, TrenthamDietz A, Hedman CJ, Wang J, Hemming JD, Hampton JM, Buist DS, Aiello Bowles EJ, Sisney GS, Burnside ES. Circulating serum xenoestrogens and mammographic breast density. 2013. Breast Cancer Res. 15(3):R45
30. Razzaghi H, Troester MA, Gierach GL, Olshan AF, Yankaskas BC, Millikan RC. Association between mammographic density and basal-like and luminal A breast cancer subtypes. 2013. Breast Cancer Res. 15:R76
31. Peretz JP, Vrooman L, Ricke WA, Hunt PA, Ehrlich S, Hauser R, Padmanabhan V, Taylor HS, Swan SH, VandeVoort CA, Flaws JA. Bisphenol A and Reproductive Health: Update of Experimental and Human Evidence, 2007
32. Richter CA, Birnbaum LS, Farabollini F, Newbold RR, Rubin BS, Talsness CE, Vandenbergh JG, Walser-Kuntz DR, vom Saal FS In vivo effects of bisphenol A in laboratory rodent studies.Reprod Toxicol. 2007 Aug-Sep; 24(2):199-224.
33. Leo F. Doherty, Jason G. Bromer, Yuping Zhou, Tamir S. Aldad, and Hugh S. , In Utero Exposure to Diethylstilbestrol (DES) or Bisphenol-A (BPA) Increases EZH2 Expression in the Mammary Gland: An Epigenetic Mechanism Linking Endocrine Disruptors to Breast Cancer, Horm Cancer. 2010 Jun; 1(3): 146–155.
34. Scientific Opinion on the risks to public health related to the presence of bisphenol A (BPA) in foodstuffs: PART II – Toxicological assessment and risk characterization. 2015. EFSA Journal 2015; 13(1):3978
35. Chapel Hill Bisphenol A Expert Panel Consensus Statement: Integration of Mechanisms, Effects in Animals and Potential to Impact Human Health at Current Levels of Exposure Reproductive Toxicology 24(2): 2007,
36. Elsworth, John D., J. David Jentsch, Catherine A. VandeVoort, Robert H. Roth, D. Eugene Redmond, and Csaba Leranth. “Prenatal Exposure to Bisphenol A Impacts Midbrain Dopamine Neurons and Hippocampal Spine Synapses in Non-Human Primates.” Neurotoxicology 35 (March 2013): 113–20. doi:10.1016/j.neuro.2013.01.001.
37. Chapalamadugu, Kalyan C., Catherine A. VandeVoort, Matthew L. Settles, Barrie D. Robison, and Gordon K. Murdoch. “Maternal Bisphenol A Exposure Impacts the Fetal Heart Transcriptome.” PLoS ONE 9, no. 2 (February 25, 2014): e89096. doi:10.1371/journal.pone.0089096.
38. Tharp, Andrew P., Maricel V. Maffini, Patricia A. Hunt, Catherine A. VandeVoort, Carlos Sonnenschein, and Ana M. Soto. “Bisphenol A Alters the Development of the Rhesus Monkey Mammary Gland.” Proceedings of the National Academy of Sciences 109, no. 21 (May 22, 2012): 8190–95. doi:10.1073/pnas.1120488109.
39. Hunt, Patricia A., Crystal Lawson, Mary Gieske, Brenda Murdoch, Helen Smith, Alyssa Marre, Terry Hassold, and Catherine A. VandeVoort. “Bisphenol A Alters Early Oogenesis and Follicle Formation in the Fetal Ovary of the Rhesus Monkey.” Proceedings of the National Academy of Sciences 109, no. 43 (October 23, 2012): 17525–30. doi:10.1073/pnas.1207854109.
40. Van Winkle, Laura S., Shannon R. Murphy, Miriam V. Boetticher, and Catherine A. VandeVoort. “Fetal Exposure of Rhesus Macaques to Bisphenol A Alters Cellular Development of the Conducting Airway by Changing Epithelial Secretory Product Expression.” Environmental Health Perspectives 121, no. 8 (June 11, 2013): 912–18. doi:10.1289/ehp.1206064.
41. Vandenberg LN, Ehrlich S, Belcher SM, et al. Low dose effects of bisphenol A. An integrated review of in vitro, laboratory animal, and epidemiology studies. 2013. Endocrine Disruptors 1:1 e1-20.
42. Frederick S. vom Saal and Claude Hughes, An Extensive New Literature Concerning Low-Dose Effects of Bisphenol A Shows the Need for a New Risk Assessment, Environ Health Perspect. 2005 Aug; 113(8): 926–933.
43. Lang IA, Galloway TS, Scarlett A, Henley WE, Depledge M, Wallace RB, Melzer D. , Association of urinary bisphenol A concentration with medical disorders and laboratory abnormalities in adults. JAMA. 2008 Sep 17;300(11):1303-10. doi: 10.1001/jama.300.11.1303. Epub 2008 Sep 16.
44. Melzer D, Osborne NJ, Henley WE, et al.  Urinary bisphenol A concentration and risk of future coronary artery disease in apparently healthy men and women.  2012;125(12):1482-1490
45. Leonardo Trasande; Teresa M. Attina, MD, Jan Blustein, Association Between Urinary Bisphenol A Concentration and Obesity Prevalence in Children and Adolescents , JAMA. 2012;308(11):1113-1121. doi:10.1001/2012.jama.11461.
46. De-Kun Li , Maohua Miao, ZhiJun Zhou, Chunhua Wu, Huijing Shi, Xiaoqin Liu, Siqi Wang, Wei Yuan Urine Bisphenol-A Level in Relation to Obesity and Overweight in School-Age Children, June 12, 2013DOI: 10.1371/journal.pone.0065399
47. Csaba Leranth, Tibor Hajszan, Klara Szigeti-Buck, Jeremy Bober, and Neil J. MacLusky. „Bisphenol A prevents the synaptogenic response to estradiol in hippocampus and prefrontal cortex of ovariectomized nonhuman primates.” Proceedings of the National Academy of Sciences, published September 3, 2008., DOI:10.1073/pnas.0806139105
48. Adam J. Spanier, ,; Robert S. Kahn,; Allen R. Kunselman; Eric W. Schaefer; Richard Hornung,; Yingying Xu,; Antonia M. Calafat,; Bruce P. Lanphear, Bisphenol A Exposure and the Development of Wheeze and Lung Function in Children Through Age 5 Years , JAMA Pediatr. 2014;168(12):1131-1137. doi:10.1001/jamapediatrics.2014.1397.
49. Julia R. Barrett,Trumped Treatment?: BPA Blocks Effects of Breast Cancer Chemotherapy Drugs, Environ Health Perspect. 2009 Feb; 117(2): A75.
50. Greenberg ER, Barnes AB, Resseguie L, Barrett JA, Burnside S, Lanza LL, Neff RK, Stevens M, Young RH, Colton T. Breast cancer in mothers given diethylstilbestrol in pregnancy. N Engl J Med. 1984;311:1393–1398.
51. Colton T, Greenberg ER, Noller K, Resseguie L, Van Bennekom C, Heeren T, Zhang Y. Breast cancer in mothers prescribed diethylstilbestrol in pregnancy. Further follow-up. JAMA. 1993;269:2096–2100.
52. Calle EE, Mervis CA, Thun MJ, Rodriguez C, Wingo PA, Heath CW., Jr Diethylstilbestrol and risk of fatal breast cancer in a prospective cohort of US women. Am J Epidemiol. 1996;144:645–652.
53. Palmer JR, Hatch EE, Rosenberg CL, Hartge P, Kaufman RH, Titus-Ernstoff L, Noller KL, Herbst AL, Rao RS, Troisi R, Colton T, Hoover RN. Risk of breast cancer in women exposed to diethylstilbestrol in utero: prelimiinary results (United States) Cancer Causes Control. 2002;13:753–758.
54. Palmer JR, Wise LA, Hatch EE, Troisi R, Titus-Ernstoff L, Strohsnitter W, Kaufman R, Herbst AL, Noller KL, Hyer M, Hoover RN Prenatal diethylstilbestrol exposure and risk of breast cancer. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2006 Aug; 15(8):1509-14.
55. Chun Z. Yang, Stuart I. Yaniger, V. Craig Jordan, Daniel J. Klein, George D. Bittner , Most Plastic Products Release Estrogenic Chemicals: A Potential Health Problem That Can Be Solved, Environ Health Perspect 119:989-996 (2011).
56. Rochester JR. Bisphenol A and human health: A review of the literature. 2013. Reproductive Toxicology 42:132-155