Uderzenia w główkę nigdy nie należy lekceważyć. Będziesz spokojniejsza, jeżeli nawet po niegroźnym „wypadku” skonsultujesz się z lekarzem.
Małe dzieci wracają czasem z sanek z krwawiącym nosem lub w czasie zabawy w pokoju nabijają sobie guza o szafkę. Zwykle wszystko kończy się dobrze, ale maluch może być senny. Nie martw się tym jednak. W ten sposób ośrodkowy układ nerwowy reaguje na doznany uraz. Pozwól więc dziecku się wyspać.
Czasami jednak pozornie drobny wypadek może być poważniejszy niż, ci się wydaje. Dlatego po każdym takim wydarzeniu uważnie obserwuj dziecko. Bądź szczególnie czujna wtedy, gdy malec zachowuje się inaczej niż zwykle. To sygnał, aby natychmiast udać się z nim do lekarza.
Lekkie uderzenie lub upadek mogą skończyć się tylko guzem na głowie. Wówczas przyłóż malcowi do obolałego miejsca zimny okład, np. z kostek lodu owiniętych w ręcznik. Jeśli na czole pojawi się siniak, posmaruj go maścią z arniką, która przyspiesza wchłanianie się krwiaków.
Gdy malec uderzy się o kant mebla, może rozciąć sobie skórę. Delikatnie obmyj ranę letnią wodą, a następnie przyłóż do niej jałowy gazik i lekko uciśnij, by zatamować krew. Gdy to nie pomoże, jedźcie na najbliższy ostry dyżur chirurgii dziecięcej (zwykle w każdym szpitalu dziecięcym). Zabierz ze sobą książeczkę zdrowia dziecka z datą ostatniego szczepienia przeciwtężcowego.
W drodze do szpitala nie dawaj malcowi picia ani jedzenia, by nie sprowokować u niego wymiotów.
Wstrząs mózgu
Jeżeli dziecko po urazie głowy zacznie skarżyć się na mdłości, wymiotuje, odczuwa ból albo zawroty głowy, a także wówczas, gdy choć na moment straciło przytomność, nie pamięta okoliczności wypadku i jest oszołomione – natychmiast zgłoś się z malcem do lekarza. Te objawy mogą sugerować wstrząśnienie mózgu.
Aby potwierdzić lub wykluczyć diagnozę, chirurg sprawdzi m.in. reakcję źrenic dziecka na światło, zbada mu ciśnienie tętnicze, tętno i oddech. W razie potrzeby skieruje malca na dalsze badania. Jeśli uraz zdarzył się u niemowlęcia, lekarz może zrobić usg przezciemiączkowe: to badanie pozwala na wstępne zdiagnozowanie ewentualnego uszkodzenia mózgu.
Jeżeli twoje dziecko przewróciło się lub uderzyło w głowę tak, że nie pamięta wypadku albo gdy u malca wystąpiły drgawki, czekając na przyjazd pogotowia, możesz mu pomóc: a jeśli dziecko jest przytomne, ułóż je na twardym podłożu i przykryj kocem, by nie traciło ciepła, i aby zapobiec rozwijaniu się wstrząsu pourazowego. Niech leży spokojnie, nic nie je i nie pije;
■ kiedy ma krwotok z ust, nie podnoś jego głowy, ale (tylko gdy jest to naprawdę konieczne) delikatnie obróć całe ciało na bok, żeby umożliwić wypłynięcie wydzieliny. Pamiętaj jednak, aby cały czas głowa i szyja były podparte i maksymalnie unieruchomione;
■ jeżeli malec jest nieprzytomny, ułóż go na boku z głową nieco niżej, by w razie wymiotów nie zachłysnął się śliną lub krwią. Wszystkie te czynności wykonuj bardzo ostrożnie (najlepiej z pomocą drugiej osoby) ze względu na ryzyko urazu kręgosłupa. Nie wolno pod żadnym pozorem skręcać ani zginać szyi i tułowia malca;
■ jeśli dziecko nie oddycha, zrób mu sztuczne oddychanie metodą usta-usta lub usta-nos;
■ gdy nie wyczuwasz tętna, rozpocznij masaż serca. Nie odchylaj przy tym jego głowy zbyt mocno do tyłu.
Badania po uderzeniu w głowę
Ponieważ upadek z wysokości lub silne uderzenie w głowę (np. rozbujaną huśtawką lub rozpędzonymi sankami) może mieć niebezpieczne skutki, nie-zależnie od tego czy dziecko straciło przytomność, czy nie, lekarz zleci małemu pacjentowi wykonanie badań. Będzie zdjęcie rentgenowskie kości pokrywy czaszki i kręgosłupa szyjnego w różnych układach (żeby wykluczyć złamanie). Jeśli lekarz podejrzewa poważniejsze uszkodzenie mózgu, zdecyduje się na wykonanie tomografii komputerowej. Badanie to z bardzo dużą dokładnością pokaże konsekwencje urazu głowy. U małych dzieci, które nie potrafią jeszcze współpracować z lekarzem, wykonuje się ją w narkozie.
Każde dziecko z objawami wstrząśnienia mózgu musi być poddane kilkudniowej obserwacji szpitalnej. Unijne pęknięcia kości czaszki goją się same i nie wymagają leczenia chirurgicznego. Jeżeli jednak nastąpiło złamanie czaszki odłamy kostne mogą uszkodzić struktury mózgowo i wtedy konieczna jest operacja.
Leczenia szpitalnego wymagają też urazy wywołujące obrzęk mózgu i wzmożone ciśnienie śródczaszkowe. Dzieci z takimi objawami muszą mieć monitorowane czynności życiowe (pracę serca, oddychanie i inne) oraz podawane leki odwadniające, które zmniejszają obrzęk mózgu.
Nawet jeśli badania nie wykażą uszkodzenia mózgu, w czasie wypadku mogło dojść do wstrząsu tkanki mózgowej. Może to w przyszłości spowodować tzw. zespół pourazowej niedomogi mózgu. Jego objawy to przewlekłe bóle głowy, trudności w koncentracji i w uczeniu się. Maluch może też stać się nadpobudliwy, agresywny i drażliwy. Czasami te zaburzenia mijają samoistnie, często jednak mogą trwać latami.